Phán quyết của Tòa án Tối cao Delaware khôi phục thỏa thuận lương thưởng của Elon Musk tại Tesla đã kéo định giá tài sản ròng của ông tăng vọt, đồng thời kích hoạt làn sóng chú ý mới quanh Tesla và kế hoạch giao dịch cổ phần nội bộ của SpaceX.
Cùng lúc thị trường theo dõi khả năng SpaceX tiến gần hơn đến IPO, những đề xuất cấu trúc niêm yết “khác thường” cũng xuất hiện, đáng chú ý là ý tưởng SPARC của Billy Ackman nhằm mở quyền tham gia cho cổ đông Tesla.
- Tòa án Tối cao Delaware đảo ngược phán quyết trước đó và “mở lại” thỏa thuận lương thưởng Tesla năm 2018 cho Elon Musk.
- SpaceX chuẩn bị bán cổ phần nội bộ, với mức định giá được nhắc tới là 800 tỷ USD, làm tăng kỳ vọng về IPO.
- Billy Ackman đề xuất đưa SpaceX lên sàn bằng sáp nhập với Pershing Square SPARC, kèm cơ chế quyền SPAR cho cổ đông Tesla.
Phán quyết Delaware làm thay đổi cục diện thỏa thuận lương thưởng của Elon Musk
Tòa án Tối cao Delaware cho rằng tòa cấp dưới đã xử lý quá nghiêm khi hủy thỏa thuận lương thưởng năm 2018 mà không cho Tesla cơ hội đầy đủ để tranh luận về tiêu chuẩn “thù lao công bằng”.
Diễn biến này xảy ra sau giai đoạn tranh chấp kéo dài về gói lương thưởng dành cho Elon Musk tại Tesla. Theo nội dung được mô tả, tòa cấp cao đã đảo ngược kết luận trước đó vốn từng xóa bỏ hiệu lực của thỏa thuận.
Trọng tâm lập luận của các thẩm phán nằm ở quy trình: việc hủy bỏ toàn bộ thỏa thuận bị xem là quá mạnh tay nếu Tesla chưa được trao “cơ hội thực sự” để trình bày và phản biện về cách xác định mức thù lao hợp lý trong bối cảnh doanh nghiệp.
Giá trị tài sản ròng của Elon Musk tăng mạnh sau phán quyết
Sau phán quyết, Forbes được dẫn lại rằng tài sản ròng của Elon Musk đạt 769 tỷ USD, bỏ xa Larry Page ở mức 252,6 tỷ USD, và đưa Musk tiến gần hơn tới mốc nghìn tỷ USD.
Thông tin xếp hạng này làm nổi bật mức chênh lệch đáng kể giữa Musk và nhóm tỷ phú công nghệ đứng sau. Dù các ước tính tài sản ròng có thể biến động theo giá cổ phiếu và định giá tài sản tư nhân, điểm đáng chú ý là phán quyết đã tạo hiệu ứng ngay lập tức lên định vị tài sản của Musk trong bảng xếp hạng.
Với bối cảnh Tesla và SpaceX đều là “trục” tài sản lớn của Musk, mọi thay đổi pháp lý liên quan Tesla và mọi sự kiện định giá liên quan SpaceX đều có thể tác động chéo tới kỳ vọng của thị trường về con đường tiến tới danh hiệu “nghìn tỷ phú”.
Kế hoạch bán cổ phần nội bộ của SpaceX đẩy kỳ vọng IPO
SpaceX được cho là đang chuẩn bị bán cổ phần nội bộ, với mức định giá 800 tỷ USD, và nếu lên sàn năm sau thì có thể trở thành thương vụ niêm yết lớn nhất từng có.
Thỏa thuận bán cổ phần nội bộ (insider share sale) thường đóng vai trò “điểm neo” cho định giá công ty tư nhân trước khi IPO. Trong trường hợp này, mức 800 tỷ USD được nhắc tới sẽ đưa SpaceX trở thành công ty tư nhân đắt giá nhất.
Nội dung cũng mô tả sự xuất hiện của nhóm nhà giao dịch tìm kiếm “Elon exposure”, tức muốn có cơ hội tiếp cận SpaceX sau nhiều năm chờ đợi. Nếu SpaceX thật sự công khai, thanh khoản và cơ hội mua bán sẽ mở rộng đáng kể so với thị trường thứ cấp hiện tại.
Tương tác giữa SpaceX và Tesla có thể khuếch đại sự chú ý của thị trường
Một số nhà đầu tư tin rằng việc SpaceX niêm yết có thể hỗ trợ đà quan tâm với Tesla, vì hai công ty được nhìn nhận là có hiệu ứng cộng hưởng về truyền thông và câu chuyện tăng trưởng quanh Musk.
Luồng quan điểm này dựa trên thực tế rằng các sự kiện lớn trong “mạng lưới doanh nghiệp” của Musk thường kéo theo chú ý của công chúng và nhà đầu tư vào những tài sản khác liên quan. Nội dung cho thấy thị trường đang cố dự đoán tốc độ triển khai IPO và tác động lan tỏa tới cả hai công ty.
Trong bối cảnh đó, cổ phiếu Tesla cũng được ghi nhận đang tăng mạnh hơn nhờ sự chú ý quanh SpaceX. Tại thời điểm được đề cập, Tesla tăng 48% tính từ đầu năm đến nay, cho thấy câu chuyện SpaceX có thể đang góp phần thúc đẩy tâm lý tích cực.
Billy Ackman đề xuất đưa SpaceX lên sàn qua cấu trúc Pershing Square SPARC
Billy Ackman đề xuất với Elon Musk phương án đưa SpaceX lên sàn bằng cách sáp nhập với Pershing Square SPARC Holdings, Ltd. (SPARC), một dạng công ty mua lại đã được SEC chấp thuận.
Đề xuất được đăng trực tiếp trên X, nhắm tới việc “mở” cơ hội tham gia cho cổ đông Tesla thông qua quyền SPARC. Trích dẫn nguyên văn bài đăng:
“@elonmusk, what if we took @SpaceX public by merging it with Pershing Square SPARC Holdings, Ltd. (SPARC) a new form of acquisition company that was approved by the @SECGov.”
– Billy Ackman, bài đăng trên X
Theo mô tả, Ackman nói ông có kế hoạch để cổ đông Tesla nhận “quyền mua” (special purpose acquisition rights), cho phép họ đầu tư vào đợt niêm yết SpaceX hoặc bán quyền để lấy tiền mặt. Điểm nhấn là cơ chế này được cho là sẽ mở quy trình cho mọi cổ đông Tesla thay vì chỉ một nhóm nhỏ.
Cơ chế SPAR, vốn 4 tỷ USD và mục tiêu giảm chi phí IPO theo kế hoạch của Ackman
Ackman cho biết SPARC sẽ thực hiện thẩm định (due diligence), mang 4 tỷ USD vốn ở mức giá cổ phiếu cố định, và tránh phí bảo lãnh phát hành, cổ phần cho nhà sáng lập, cùng các chứng quyền cho cổ đông.
Ông cũng lập luận rằng cấu trúc 100% cổ phiếu phổ thông giúp đơn giản hóa và giảm chi phí. Tiếp đó, Ackman đưa ra giả định phân bổ quyền SPAR gắn với cổ phiếu Tesla, cùng lượng SPAR đang lưu hành, và quy đổi quyền thực hiện sang cổ phiếu SpaceX.
“Assuming we issue 0.5 SPARs for each share of Tesla, there would be 1.723 billion SPARs outstanding including the 61.1 million SPARs that are already outstanding. Since one SPAR would be exercisable for two shares of SpaceX, the SPARs would be exercisable for 3.446 billion total SpaceX shares.”
– Billy Ackman, bài đăng trên X
Ackman đưa ra hai ví dụ về giá thực hiện: ở mức 11,03 USD, SpaceX có thể huy động 42 tỷ USD, gồm 38 tỷ USD từ người nắm SPAR và 4 tỷ USD từ Pershing Square. Ở mức 42 USD, SpaceX có thể huy động 148,7 tỷ USD, gồm 144,7 tỷ USD từ SPAR và 4 tỷ USD từ Pershing Square.
Ackman said SPARC không đặt nặng tỷ trọng cổ phiếu phát hành mới (primary) hay chuyển nhượng (secondary), giúp SpaceX có thêm “không gian vận hành” về cấu trúc giao dịch. Ông cũng nói SPARC có thể ký thỏa thuận chắc chắn trong 45 ngày, gần như “chắc kèo” ngoại trừ khâu SEC phê duyệt, và có thể bắt đầu ngay để công bố vào giữa tháng 2.
Những câu hỏi thường gặp
Phán quyết của Tòa án Tối cao Delaware nói gì về thỏa thuận lương thưởng Tesla năm 2018?
Tòa cho rằng tòa cấp dưới đã quá nghiêm khi hủy thỏa thuận mà không cho Tesla cơ hội đầy đủ để lập luận về thế nào là mức thù lao công bằng, từ đó đảo ngược phán quyết trước đó đã xóa bỏ thỏa thuận.
SpaceX đang được nhắc tới ở mức định giá nào trong kế hoạch bán cổ phần nội bộ?
Nội dung cho biết SpaceX chuẩn bị bán cổ phần nội bộ với mức định giá 800 tỷ USD, qua đó làm tăng chú ý của thị trường và kỳ vọng về một IPO.
Đề xuất SPARC của Billy Ackman nhằm mục tiêu gì đối với cổ đông Tesla?
Ackman nói cổ đông Tesla có thể nhận quyền SPAR để tham gia vào thương vụ niêm yết SpaceX hoặc bán quyền lấy tiền mặt, với mục tiêu mở cơ hội tiếp cận SpaceX cho toàn bộ cổ đông Tesla và giảm một số chi phí kiểu IPO truyền thống.