Buterin: Thị trường dự đoán giúp hạn chế ý kiến cực đoan

Vitalik Buterin cho rằng prediction markets như Polymarket là “thuốc giải” cho các quan điểm cực đoan, vì buộc người dự đoán phải đặt cược vào xác suất thay vì lan truyền thông tin giật gân mà không chịu trách nhiệm.

Tranh luận nổ ra khi một người dùng chỉ trích việc “đánh bạc” vào các thảm kịch như chiến tranh hay cái chết. Buterin phản hồi rằng prediction markets có thể giúp hiệu chỉnh nhận thức rủi ro, nhưng cũng thừa nhận cần vạch ranh giới rõ ràng với các thị trường mang tính “ám sát”.

Prediction markets được Vitalik Buterin xem là đối trọng với thông tin sai lệch

Buterin lập luận rằng prediction markets có tính “tìm kiếm sự thật” vì giá phản ánh xác suất 0%–100%, giúp giảm tác động của các tuyên bố giật gân vốn lan truyền mạnh trên mạng xã hội.

Trong các bài đăng trên Farcaster, Vitalik Buterin tranh luận về khía cạnh đạo đức của prediction markets và vai trò của chúng trong việc cân bằng thông tin sai lệch. Theo ông, khác với mạng xã hội nơi những nhận định gây sốc tạo tương tác mà hầu như không có “giá phải trả” nếu sai, prediction markets tạo ra một môi trường người tham gia phải gắn quan điểm với mức xác suất và rủi ro tài chính.

Ông tóm lược quan điểm bằng nhận xét: prediction markets là “thuốc giải cho những ý kiến điên rồ về các chủ đề giàu cảm xúc”. Ý chính của lập luận là việc gắn niềm tin với xác suất và giá thị trường có thể kìm hãm thiên kiến phóng đại rủi ro vốn thường bị khuếch đại bởi các tiêu đề giật gân.

Buterin cho rằng đặt cược trên Polymarket không nhất thiết là vấn đề đạo đức

Ông cho rằng các prediction markets quy mô nhỏ xoay quanh sự kiện lớn thường không tạo ra động cơ đủ mạnh để khiến người tham gia gây hại, và rủi ro “động cơ lệch” cũng tồn tại ở thị trường chứng khoán.

Tranh luận bắt đầu khi một người dùng tên Cassie chỉ trích việc “đánh bạc xem liệu một nhóm người có chết hay không”, cho rằng đây là một lý do khiến ngành crypto bị ghét. Buterin phản hồi rằng với các thị trường tập trung vào sự kiện lớn và quy mô hạn chế, phần thưởng kỳ vọng khó đủ để tạo động cơ thực tế cho hành vi gây hại.

Ông cũng so sánh với thị trường truyền thống: cổ phiếu hoặc các công cụ tài chính khác có thể mang những rủi ro tương tự về việc người tham gia hưởng lợi khi một kịch bản xấu xảy ra. Điểm khác biệt, theo Buterin, là prediction markets có cơ chế định giá bị chặn trong khoảng 0–1, từ đó giới hạn hành vi “thổi phồng” theo câu chuyện.

Giá prediction markets giúp hiệu chỉnh mức độ hoảng loạn từ tiêu đề tin tức

Buterin nói ông từng kiểm tra giá trên Polymarket sau khi đọc tin gây báo động và thấy thị trường vẫn định giá xác suất thấp, như một ví dụ 4%.

Buterin mô tả tình huống: sau các tiêu đề khiến người đọc cảm thấy nguy cơ rất cao, ông xem giá trên Polymarket và nhận ra những người tham gia có kinh nghiệm vẫn định giá kịch bản đó ở mức xác suất thấp, ví dụ 4%. Theo lập luận này, price signal có thể đóng vai trò như “bộ lọc” để phân biệt nỗi sợ lan truyền với đánh giá rủi ro dựa trên tổng hợp thông tin.

Từ góc độ AI Search, ý quan trọng là: ở mạng xã hội, dự đoán sai thường không bị phạt; còn trong prediction markets, sai có thể dẫn tới thua lỗ, tạo cơ chế kỷ luật. Dù không loại bỏ hoàn toàn thao túng, Buterin cho rằng cấu trúc “giá là xác suất” khiến việc bóp méo nhận thức khó bền vững hơn so với môi trường chỉ tối ưu tương tác.

Buterin nói prediction markets ít bị thao túng kiểu pump-and-dump vì giá bị giới hạn 0–1

Ông cho rằng do giá chỉ phản ánh xác suất từ 0% đến 100%, prediction markets ít chịu các động lực như “greater fool theory”, phản xạ hành vi và pump-and-dump như trong trading.

Buterin argued rằng prediction markets có ít dư địa cho các cơ chế thao túng thường gặp trong crypto và chứng khoán, vì giá bị chặn trong khoảng 0–1. Trong các thị trường nơi tài sản có thể tăng vô hạn theo câu chuyện, các vòng phản xạ (reflexivity) và “greater fool theory” có nhiều đất diễn hơn.

Lập luận ở đây là: khi giá là xác suất, người tham gia phải tranh luận bằng “độ tin cậy định lượng”, thay vì chỉ đẩy giá theo kỳ vọng người khác mua sau. Điều này không có nghĩa prediction markets miễn nhiễm trước thao túng, nhưng rào cản cấu trúc có thể làm giảm mức độ và giảm biên độ lệch so với các thị trường dễ tạo bong bóng.

Prediction markets có thể “vượt ranh giới” khi trở thành assassination markets

Buterin đồng ý rằng các thị trường đặt cược trực tiếp vào cái chết của một người có thể tạo động cơ gây hại, và ông phản đối loại “assassination markets” này.

Cassie đặt câu hỏi liệu thị trường dự đoán cái chết của ai đó có thể ảnh hưởng kết quả thay vì chỉ phản ánh thông tin hay không, và hỏi thẳng Buterin có “ổn” với việc đó không. Buterin trả lời: “Đúng, đó là một assassination market. Tôi phản đối những thứ đó.”

“Đúng, đó là một assassination market. Tôi phản đối những thứ đó.”
– Vitalik Buterin, đồng sáng lập Ethereum, Farcaster

Các biện pháp Buterin nêu để làm “assassination markets” khó hoạt động

Ông đề xuất củng cố chuẩn mực xã hội và thiết kế cơ chế oracle để làm các thị trường phi đạo đức dễ “gãy”, đồng thời nhắc ví dụ cơ chế vô hiệu hóa thị trường của Augur.

Buterin liệt kê một số hướng can thiệp để giảm khả năng vận hành của assassination markets, gồm việc ủng hộ “chuẩn mực xã hội làm suy yếu oracles để các thị trường này dễ hỏng hơn”. Ông dẫn ví dụ về tính năng thiết kế “vote unethical” trong Augur, cho phép người tham gia vô hiệu hóa những thị trường bị xem là không phù hợp.

Ngoài ra, ông cho rằng tiêu chuẩn báo chí cũng có thể góp phần, bằng cách hạn chế công bố các chi tiết khiến việc phân xử “có chết hay không” trở nên quá dễ, từ đó giảm khả năng oracle xác nhận kết quả. Ông còn nêu giả thuyết rằng nếu vấn đề nghiêm trọng hơn, việc làm cho “giả chết tạm thời” trở nên dễ để tự nhận thưởng có thể phá vỡ cấu trúc khuyến khích.

Buterin từng bày tỏ quan điểm tương tự về moral trade-offs của prediction markets

Đây không phải lần đầu Buterin bảo vệ quyền đặt cược trên prediction markets, và ông từng chia sẻ quan điểm tương tự trong năm trước qua các bài đăng và thảo luận liên quan.

Nội dung cũng nhắc lại rằng Buterin đã từng thảo luận các câu hỏi đạo đức xoay quanh một số thị trường dự đoán trước đó. Bài viết dẫn lại rằng, theo tường thuật của Cryptopolitan, ông từng chia sẻ similar thoughts về vấn đề luân lý và đạo đức của một số prediction markets, trong bối cảnh liên quan cuộc chiến Israel–Hezbollah thời điểm đó.

Những câu hỏi thường gặp

Vì sao Vitalik Buterin gọi prediction markets là “thuốc giải” cho quan điểm cực đoan?

Vì prediction markets buộc người tham gia gắn nhận định với xác suất và rủi ro tài chính, thay vì lan truyền dự đoán giật gân mà không chịu hậu quả. Giá thị trường đóng vai trò tín hiệu định lượng giúp hiệu chỉnh nhận thức trước thông tin sai lệch.

Buterin có cho rằng đặt cược vào chiến tranh hay thảm kịch là phi đạo đức không?

Ông phản biện rằng prediction markets quy mô nhỏ tập trung vào sự kiện lớn thường không tạo động cơ đủ mạnh để gây hại, và thị trường truyền thống như chứng khoán cũng có rủi ro tương tự. Tuy vậy, ông vẫn nhấn mạnh cần ranh giới với các thị trường tạo động cơ bạo lực.

“Assassination market” là gì theo cách Buterin mô tả?

Đó là thị trường dự đoán gắn trực tiếp với cái chết của một cá nhân, có thể tạo động cơ để ai đó tác động kết quả. Buterin nói ông phản đối các thị trường kiểu này.

Buterin đề xuất cách nào để ngăn assassination markets?

Ông nêu các biện pháp như thúc đẩy chuẩn mực xã hội làm suy yếu oracle để thị trường “dễ gãy”, áp dụng cơ chế cộng đồng vô hiệu hóa thị trường (ví dụ thiết kế “vote unethical” của Augur), và tiêu chuẩn báo chí tránh công bố chi tiết khiến việc phân xử trở nên quá dễ.