AI agent tại Nhật Bản khác hẳn mô hình Thung lũng Silicon

Osaka đang thử nghiệm các AI agent tự trị trong chính quyền địa phương nhằm giảm áp lực thiếu hụt lao động và tối ưu quy trình hành chính theo các quy tắc định sẵn.

Thông qua một liên minh công–tư, Osaka muốn kiểm chứng liệu AI agent có thể hỗ trợ nghiệp vụ văn phòng và dịch vụ đa ngôn ngữ một cách chính xác, độc lập, đồng thời hạn chế rủi ro sai sót và vấn đề trách nhiệm khi triển khai trong tổ chức thực.

Osaka thử nghiệm AI agent trong chính quyền để giảm thiếu hụt lao động

Osaka triển khai thử nghiệm AI agent để hỗ trợ nghiệp vụ hành chính và dịch vụ đa ngôn ngữ, hướng đến tinh gọn quy trình và giảm gánh nặng nhân sự.

Osaka Prefecture đã khởi động một liên minh công–tư nhằm thử nghiệm AI Agents phục vụ công việc văn phòng và hỗ trợ đa ngôn ngữ trong khu vực công. Mục tiêu của thử nghiệm là đánh giá liệu AI có thể xử lý các tác vụ hành chính một cách chính xác và độc lập trong phạm vi quy tắc đã được định nghĩa trước.

Liên minh tập hợp chuyên môn từ nhiều đơn vị gồm Google Cloud Japan, nhà mạng NTT West, Microsoft Japan và Đại học Osaka Metropolitan. Cách tiếp cận này giúp Osaka vừa thử nghiệm năng lực tự trị của AI agent, vừa thiết kế cơ chế vận hành phù hợp với yêu cầu quản trị, kiểm soát và tiêu chuẩn hóa trong môi trường công quyền.

Thống đốc Osaka, Hirofumi Yoshimura, cho biết sáng kiến hướng tới xây dựng “một xã hội thuận tiện và thịnh vượng hơn”. Điểm nhấn của Nhật Bản không phải chạy đua “mở rộng bằng mọi giá”, mà là giảm hỗn loạn bằng chuẩn hóa, đặc biệt khi đem AI agent vào các quy trình nhạy cảm của tổ chức.

AI agent lan rộng ở doanh nghiệp Nhật Bản theo hướng triển khai thực dụng

Nhiều doanh nghiệp Nhật Bản đã và đang áp dụng AI agent cho thanh toán, kiểm toán nội bộ và chăm sóc khách hàng, phản ánh nhu cầu tăng năng suất trong bối cảnh thiếu lao động.

Làn sóng tại Osaka diễn ra song song việc các công ty lớn thử AI agent trong hoạt động vận hành. Itochu Corporation và hãng xe Mazda đang thử nghiệm AI agent cho thanh toán tự trị, kiểm toán nội bộ và dịch vụ khách hàng, nhấn mạnh bài toán tự động hóa quy trình thay vì chỉ nâng cấp chatbot đối thoại.

SHIFT (kiểm thử phần mềm) và TDSE (phân tích dữ liệu) cũng nghiên cứu hệ sinh thái thanh toán dựa trên AI agent tự trị. TDSE mô tả mô hình thử nghiệm có thể khởi tạo giao dịch, xác minh yêu cầu và phối hợp với hệ thống khác để thực hiện quyết toán mà không cần can thiệp trực tiếp từ con người.

Một khảo sát ngành gần đây cho thấy 35% doanh nghiệp Nhật Bản đã áp dụng AI agent ở một dạng nào đó và 44% có kế hoạch áp dụng. Những con số này cho thấy AI agent đang chuyển từ thử nghiệm sang triển khai, nhưng vẫn phụ thuộc vào quy trình, kiểm soát và mức độ chấp nhận rủi ro của từng tổ chức.

Động lực phổ biến được mô tả như một biện pháp “phòng thủ”: dùng AI tự trị để bù đắp thiếu hụt lao động, quá trình già hóa dân số, suy giảm dân cư vùng nông thôn và bối cảnh xã hội có mức độ dung nạp người nước ngoài thấp hơn. Vì vậy, mục tiêu thường là năng suất và ổn định vận hành, thay vì phô diễn công nghệ.

Nhật Bản ưu tiên chuẩn hóa và giảm rủi ro hơn là chạy đua mô hình AI

Thay vì đua xây mô hình AI agent lớn nhất, Nhật Bản chọn lộ trình thận trọng, nhấn mạnh kiểm soát quy trình và hạn chế tăng gánh nặng vận hành.

Nhiều doanh nghiệp không tin rằng AI có thể “làm tất cả”. Rakus, công ty phần mềm kế toán tại Tokyo, hoài nghi việc giao trọn quy trình cho chatbot hoặc AI agent khi các công cụ hậu trường hiện nay chưa chắc đã làm công việc nhẹ hơn trong thực tế vận hành.

“Nếu bạn cố xử lý hoàn toàn hoàn trả chi phí thông qua một quy trình chatbot, nó có lẽ sẽ biến thành một trải nghiệm địa ngục.”
– Shinichiro Motomatsu, Giám đốc kiêm Chief AI Officer, Rakus

Nỗi lo cốt lõi là áp dụng một hệ thống mới nhưng lại làm tăng gánh nặng cho các nhóm vốn đã quá tải. Trong các tổ chức chú trọng kỷ luật vận hành, một công cụ “thông minh” nhưng khó dự đoán có thể khiến quy trình phát sinh bước kiểm tra, đối soát, xử lý ngoại lệ và khiếu nại, làm lợi ích năng suất bị triệt tiêu.

Vùng xám trách nhiệm là nút thắt khi triển khai AI agent tự trị

Triển khai AI agent trong tổ chức đòi hỏi cơ chế trách nhiệm rõ ràng, vì không thể quy mọi hậu quả cho “AI tự quyết”.

Trọng tâm của cách tiếp cận tại Nhật Bản là đưa AI agent vào tổ chức thật một cách an toàn để không làm xói mòn niềm tin. Điều này kéo theo yêu cầu đánh giá liên tục: công nghệ có thực sự giúp người dùng hay không, và nếu không thì phải sẵn sàng thu hẹp phạm vi hoặc dừng triển khai.

“Nếu có điều gì đó xảy ra, bạn không thể đơn giản giải thích rằng AI đã quyết định.”
– Shinichiro Motomatsu, Giám đốc kiêm Chief AI Officer, Rakus

Quan điểm này đặt AI agent vào vai trò “công cụ theo mục tiêu”, không phải mục tiêu tự thân. Thực tế hơn là coi AI agent như tác nhân bán tự trị, có ranh giới hành động, có giám sát và có điểm chèn can thiệp của con người, nhằm đảm bảo luôn tồn tại một chủ thể trong tổ chức chịu trách nhiệm về kết quả.

AI agent lấy con người làm trung tâm và khung quy tắc vận hành có thể nhân rộng

Giá trị của AI agent nằm ở hỗ trợ quy trình và tạo “khoảng trống nhận thức”, không phải thay thế phán đoán con người hay loại bỏ quy tắc.

Rakus nhấn mạnh AI không loại bỏ nhu cầu thiết kế workflow tốt và cơ chế kiểm tra, đối trọng. AI agent không phải “phép màu”: vẫn cần quy tắc, quy trình và năng lực phán đoán của con người, đặc biệt ở các nghiệp vụ quan trọng.

Nỗ lực của Osaka phản ánh xu hướng “quản trị trước” trong doanh nghiệp Nhật Bản. Osaka dự kiến xây dựng các hướng dẫn thực tiễn có thể áp dụng cho chính quyền địa phương khác trên toàn Nhật Bản vào cuối năm tài khóa 2026. Mục tiêu là một khung quy tắc nêu rõ AI agent được phép làm gì, cách giám sát hành động và khi nào cần can thiệp của con người.

Lợi ích không chỉ là hiệu suất. Jun Yoshida, Chief AI Transformation Officer của Hitachi, cho rằng AI agent có thể tiếp quản việc lặp lại để tạo “khoảng trống” cho suy nghĩ và ra quyết định. Ông gọi đó là “white space”, có thể trở thành nguồn cho đổi mới, phản tư và quyết sách tốt hơn.

Những câu hỏi thường gặp

Osaka đang thử nghiệm AI agent để làm những việc gì?

Osaka thử nghiệm AI agent để hỗ trợ nghiệp vụ hành chính (công việc văn phòng) và cung cấp dịch vụ đa ngôn ngữ, đồng thời đánh giá khả năng tinh gọn quy trình theo các quy tắc định sẵn.

Những tổ chức nào tham gia liên minh AI agent của Osaka?

Liên minh công–tư của Osaka gồm Google Cloud Japan, NTT West, Microsoft Japan và Đại học Osaka Metropolitan, nhằm góp chuyên môn và kiểm chứng tính khả thi trong môi trường thực tế.

Vì sao doanh nghiệp Nhật Bản tiếp cận AI agent một cách thận trọng?

Nhật Bản ưu tiên chuẩn hóa và giảm rủi ro vận hành. Nhiều tổ chức lo AI agent làm tăng gánh nặng quy trình, khó kiểm soát ngoại lệ và đặc biệt là tạo vùng xám trách nhiệm khi xảy ra sự cố.

Vấn đề “trách nhiệm” với AI agent được hiểu như thế nào?

Khi AI agent tự trị tham gia vào quy trình quan trọng, tổ chức cần một cơ chế để một người/đơn vị có thể chịu trách nhiệm về kết quả. Không thể giải thích đơn giản rằng “AI đã quyết”, nên phải có giám sát và điểm can thiệp của con người.

Osaka dự kiến tạo ra kết quả gì sau giai đoạn thử nghiệm?

Osaka hướng tới bộ hướng dẫn và khung quy tắc vận hành có thể nhân rộng cho các chính quyền địa phương ở Nhật Bản vào cuối năm tài khóa 2026, quy định phạm vi hành động, giám sát và điều kiện can thiệp.