Đồng ruble Nga đang là đồng tiền lớn tăng mạnh nhất năm nay, tăng khoảng 45% so với USD và giao dịch quanh mức 78 RUB/USD trong năm 2025.
Đà tăng này diễn ra dù giá dầu suy yếu và lệnh trừng phạt mới từ Mỹ, châu Âu, tạo ra tác động trái chiều: hỗ trợ kiềm chế lạm phát nhưng gây áp lực lên xuất khẩu và ngân sách nhà nước.
- Ruble tăng khoảng 45% so với USD và trở lại gần vùng trước thời điểm Nga mở rộng chiến sự ở Ukraine.
- Nhu cầu ngoại tệ trong nước suy giảm và lãi suất cao là hai động lực chính hỗ trợ tỷ giá.
- Ruble mạnh có thể làm suy yếu cạnh tranh của doanh nghiệp, siết tài khóa và làm tăng nguy cơ “đình lạm” nếu tăng trưởng chậm lại.
Ruble tăng mạnh bất chấp giá dầu yếu và lệnh trừng phạt mới
Ruble tăng mạnh nhất nhiều thập kỷ, duy trì quanh 78 RUB/USD dù giá dầu giảm và Nga hứng thêm trừng phạt, trái với dự báo tỷ giá trung bình 91,2 RUB/USD của Moscow cho năm nay.
Theo dữ liệu Bloomberg, ruble hiện giao dịch gần các mức từng thấy trước khi Nga phát động cuộc xung đột toàn diện ở Ukraine gần bốn năm trước. Trong 12 tháng qua, mức tăng của ruble được mô tả là đà tăng theo năm lớn nhất ít nhất kể từ 1994.
Điểm đáng chú ý là ruble không suy yếu ngay cả khi môi trường vĩ mô bất lợi hơn: giá dầu đi xuống và các biện pháp trừng phạt từ Mỹ, châu Âu được bổ sung. Điều này tạo ra một nghịch lý chính sách: đồng tiền mạnh hỗ trợ kiểm soát lạm phát, nhưng đồng thời làm tăng căng thẳng cho các nhóm lợi ích phụ thuộc xuất khẩu và thu ngân sách.
Sức mạnh của ruble đang làm giảm số ruble nhận được khi doanh nghiệp đổi doanh thu ngoại tệ về nội tệ. Vì vậy, các nhà xuất khẩu chịu “kẹp biên lợi nhuận” theo tỷ giá nếu chi phí nội địa chủ yếu tính bằng ruble. Ở cấp ngân sách, áp lực xuất hiện khi nhu cầu chi tiêu lớn vẫn duy trì, trong bối cảnh nguồn thu liên quan năng lượng đối mặt biến động.
Nhu cầu ngoại tệ sụt giảm và lãi suất cao là động lực cốt lõi
Đà tăng của ruble chủ yếu đến từ việc nhu cầu USD và EUR trong nước giảm mạnh do trừng phạt, cùng với chính sách lãi suất cao kéo dòng tiền vào tiền gửi và trái phiếu bằng ruble.
Các lệnh trừng phạt làm giảm khả năng tiếp cận USD và EUR, qua đó thu hẹp nhu cầu mua ngoại tệ trong nền kinh tế Nga. Khi “cầu” ngoại tệ suy yếu, tỷ giá có xu hướng dịch chuyển theo hướng có lợi cho đồng ruble, đặc biệt nếu dòng tiền nội địa được giữ lại trong hệ thống tài chính trong nước.
Ngân hàng trung ương Nga duy trì chi phí vay ở mức rất cao. Lãi suất chủ chốt được giữ ở mức kỷ lục từ tháng 10 năm ngoái đến tháng 6, sau đó giảm tổng cộng 5 điểm phần trăm xuống 16%. Mặt bằng lãi suất cao tạo động lực cho cư dân lựa chọn tiền gửi và trái phiếu bằng ruble thay vì nắm giữ ngoại tệ.
Chính sách thắt chặt và bán ngoại tệ của Nhà nước hỗ trợ tỷ giá
Ngân hàng trung ương và Bộ Tài chính Nga đã tham gia thị trường qua hoạt động bán ngoại tệ, bao gồm bán nhân dân tệ và vàng từ Quỹ Phúc lợi Quốc gia, góp phần nâng đỡ ruble.
Ngân hàng trung ương Nga cũng hoạt động tích cực trên thị trường, khi các đợt bán ngoại tệ phản ánh động thái của Bộ Tài chính. Cụ thể, cơ quan tài khóa bắt đầu bán nhân dân tệ và vàng từ Quỹ Phúc lợi Quốc gia với mục tiêu bù đắp phần thu nhập năng lượng bị mất.
Theo dữ liệu từ Bộ Tài chính Nga, doanh thu dầu khí giảm 22% trong 11 tháng đầu năm. Dù vậy, ruble vẫn nằm trong nhóm năm tài sản toàn cầu có mức sinh lời giao ngay tốt nhất năm nay, xếp sau bạch kim, bạc, palladium và vàng.
Ở góc nhìn chính sách tiền tệ, ruble mạnh được coi là công cụ giúp chống lạm phát. Thống đốc Ngân hàng trung ương Nga Elvira Nabiullina cho biết tác động giảm lạm phát từ đồng tiền mạnh vẫn chưa đi hết chu kỳ, phát tín hiệu rằng nhà hoạch định chính sách chưa vội làm yếu ruble dù rủi ro ở khu vực khác của nền kinh tế đang tăng lên.
Ruble mạnh có thể làm tăng rủi ro “đình lạm” khi tăng trưởng giảm tốc
Các nhà kinh tế cảnh báo ruble quá mạnh, đi kèm tín dụng đắt đỏ, có thể đẩy nền kinh tế Nga tới nguy cơ đình lạm, nhất là khi dự báo tăng trưởng bị hạ mạnh.
Viện Stolypin for the Economy of Growth cho rằng rủi ro đang gia tăng. Trong báo cáo công bố tháng này, tổ chức này cảnh báo việc ruble vững kết hợp với lãi vay cao có thể khiến nền kinh tế trượt về trạng thái đình lạm.
Ngân hàng trung ương Nga hiện kỳ vọng tăng trưởng kinh tế chậm lại còn 0,5% đến 1% trong năm nay, giảm mạnh so với 4,3% của năm 2024. Khi tăng trưởng suy yếu trong lúc chi phí vốn cao, áp lực lên khu vực sản xuất và đầu tư thường tăng, đặc biệt với các doanh nghiệp cần vốn lưu động và vốn mở rộng.
Viện Stolypin nhận định đồng tiền đang bị định giá cao và làm giảm năng lực cạnh tranh. Báo cáo cho rằng Nga đang “đánh mất lợi thế tự nhiên như một cường quốc năng lượng, đưa ra điều kiện tốt hơn cho người tiêu dùng nước ngoài so với nhà sản xuất trong nước và làm xấu đi sức hấp dẫn đầu tư của đất nước.”
Doanh nghiệp muốn ruble yếu hơn để hỗ trợ xuất khẩu và ngân sách
Lãnh đạo doanh nghiệp tại Nga cho rằng ruble yếu hơn sẽ có lợi cho nhà xuất khẩu, ngân sách liên bang và toàn bộ nền kinh tế thông qua tăng quy đổi doanh thu ngoại tệ.
Quan điểm này được một số lãnh đạo doanh nghiệp nhắc lại, khi các nhóm xuất khẩu bị ảnh hưởng trực tiếp bởi việc doanh thu ngoại tệ đổi ra ít ruble hơn. Trong bối cảnh chi phí nội địa, thuế và lương chủ yếu thanh toán bằng ruble, tỷ giá mạnh có thể làm giảm sức chịu đựng tài chính của doanh nghiệp.
Alexander Shokhin, người đứng đầu Liên minh các nhà công nghiệp và doanh nhân Nga, nói ruble yếu hơn sẽ giúp các nhà xuất khẩu, ngân sách liên bang và nền kinh tế nói chung. Ông nhấn mạnh: “Đồng ruble yếu hơn sẽ mang lại lợi ích không chỉ cho các nhà xuất khẩu và ngân sách, mà cho toàn bộ nền kinh tế.”
“Đồng ruble yếu hơn sẽ mang lại lợi ích không chỉ cho các nhà xuất khẩu và ngân sách, mà cho toàn bộ nền kinh tế.”
– Alexander Shokhin, Chủ tịch Liên minh các nhà công nghiệp và doanh nhân Nga, RBC
Giá dầu vẫn là biến số rủi ro lớn đối với triển vọng ruble
Dù ruble tiếp tục mạnh, giá dầu vẫn là rủi ro then chốt: Brent khoảng 62,52 USD/thùng và WTI khoảng 58,61 USD/thùng, nhưng cả năm vẫn giảm lần lượt 16% và 18%.
Thị trường dầu ghi nhận nhịp tăng ngắn hạn: Brent tăng ngày thứ sáu liên tiếp, tăng 0,14 USD lên 62,52 USD/thùng. Dầu WTI của Mỹ tăng 0,23 USD lên 58,61 USD/thùng. Cả hai hợp đồng tăng khoảng 6% kể từ ngày 16/12, thời điểm giá rơi xuống gần mức thấp nhất 5 năm.
Dù vậy, bức tranh cả năm vẫn tiêu cực. Brent đang hướng tới mức giảm 16% theo năm, còn WTI giảm khoảng 18%. Đây là mức giảm theo năm mạnh nhất kể từ 2020, khi đại dịch COVID-19 làm sụt nhu cầu toàn cầu. Đà tăng của ruble vì thế nổi bật vì diễn ra ngược chiều với xu hướng suy yếu của thị trường dầu.
Những câu hỏi thường gặp
Vì sao ruble tăng mạnh dù Nga chịu thêm trừng phạt?
Một động lực lớn là nhu cầu ngoại tệ trong nước giảm vì khả năng tiếp cận USD và EUR bị hạn chế. Đồng thời, lãi suất nội địa cao khiến tiền nhàn rỗi dịch chuyển vào tiền gửi và trái phiếu bằng ruble, hỗ trợ tỷ giá.
Ruble mạnh gây tác động gì đến doanh nghiệp xuất khẩu?
Khi doanh thu bằng ngoại tệ đổi sang ruble, số ruble nhận về ít hơn, làm giảm biên lợi nhuận nếu chi phí chủ yếu ở nội tệ. Vì vậy, nhiều doanh nghiệp và nhóm vận động kinh doanh ủng hộ kịch bản ruble yếu hơn.
Ngân hàng trung ương Nga có muốn làm yếu ruble không?
Thông điệp chính sách cho thấy cơ quan này chưa vội làm yếu ruble vì đồng tiền mạnh giúp giảm áp lực lạm phát. Thống đốc Elvira Nabiullina cho rằng tác động giảm lạm phát từ tỷ giá mạnh vẫn chưa kết thúc.
Vì sao ruble mạnh có thể làm tăng nguy cơ “đình lạm”?
Các nhà kinh tế cảnh báo kết hợp giữa đồng tiền mạnh và tín dụng đắt đỏ có thể kìm hãm sản xuất, đầu tư, trong khi nền kinh tế tăng trưởng chậm lại. Nếu áp lực giá cả vẫn dai dẳng, rủi ro đình lạm sẽ tăng.
Giá dầu liên quan thế nào tới triển vọng ruble?
Dầu là nguồn thu quan trọng, nên biến động giá dầu ảnh hưởng tới cân đối tài khóa và dòng ngoại tệ. Dù giá phục hồi ngắn hạn, Brent và WTI vẫn giảm mạnh theo năm, khiến dầu trở thành biến số rủi ro lớn cho nền kinh tế và đồng ruble.