Uganda siết chặt Starlink ngay trước thềm tổng tuyển cử, yêu cầu người dân phải có giấy phép từ Tư lệnh Lực lượng Phòng vệ để được nhập thiết bị.
Động thái này diễn ra chỉ vài tuần trước bầu cử, trong bối cảnh Uganda từng nhiều lần tắt internet trong các kỳ bỏ phiếu. Starlink, với mô hình internet vệ tinh, được xem là lựa chọn khó bị “ngắt” hơn so với hạ tầng truyền thống, khiến quyết định mới gây tranh cãi.
- Uganda yêu cầu ủy quyền từ Tư lệnh Lực lượng Phòng vệ để nhập mọi thiết bị Starlink.
- Hạn chế có hiệu lực ngay và áp dụng cho cả thiết bị liên lạc lẫn linh kiện liên quan.
- Quyết định được đưa ra gần bầu cử, làm dấy lên lo ngại kiểm soát thông tin khi từng có tiền lệ tắt internet.
Uganda yêu cầu giấy phép đặc biệt để nhập thiết bị Starlink
Người dân Uganda muốn nhập thiết bị Starlink phải có văn bản cho phép của Tư lệnh Lực lượng Phòng vệ (UPDF), Tướng Muhoozi Kainerugaba.
Một bản ghi nhớ chính thức của Cơ quan Thuế Uganda (Uganda Revenue Authority, URA) nêu rõ bất kỳ ai muốn nhập thiết bị Starlink đều phải xin ủy quyền từ Tướng Muhoozi Kainerugaba, người đang giữ chức Chief of Defence Forces và là con trai của Tổng thống Yoweri Museveni.
Quy định có hiệu lực ngay lập tức và được áp dụng cho toàn bộ công nghệ Starlink, bao gồm thiết bị liên lạc và các bộ phận, linh kiện liên quan. Cơ quan hải quan yêu cầu mọi tờ khai nhập khẩu nhóm hàng này phải kèm thư thông quan do Chief of Defence Forces cấp.
Starlink được xem là khó bị tắt hơn internet truyền thống trong giai đoạn nhạy cảm
Starlink có thể giúp duy trì kết nối internet ngay cả khi nhà chức trách yêu cầu các nhà mạng truyền thống tắt dịch vụ trong thời gian bầu cử.
Dịch vụ internet kết nối trực tiếp qua vệ tinh do SpaceX vận hành có đặc tính khác với hạ tầng truyền thống: việc “cắt” kết nối quy mô lớn thường dễ thực hiện hơn với nhà cung cấp internet trong nước. Vì vậy, Starlink được nhìn nhận là một lựa chọn giúp người dùng vẫn có thể truy cập internet trong các giai đoạn nhạy cảm như bầu cử.
CNN International cũng nhắc lại việc Uganda từng có tiền lệ hạn chế internet trong các kỳ bầu cử. Trong tổng tuyển cử năm 2021, internet tại Uganda đã bị tắt trong nhiều ngày, khiến liên lạc và luồng thông tin liên quan đến tiến trình bầu cử bị hạn chế nghiêm trọng.
Nếu Starlink hoạt động thông suốt, các nhóm đối lập, tổ chức xã hội dân sự và nhà báo có thể tiếp tục ghi nhận, lưu trữ và chia sẻ thông tin về quá trình bầu cử, trong trường hợp các ISP truyền thống bị yêu cầu dừng cung cấp dịch vụ.
Phản ứng trong nước tập trung vào thời điểm ban hành và người ký duyệt
Một số ý kiến cho rằng quy định mới phản ánh nỗi lo của chính quyền về dòng chảy thông tin trong mùa bầu cử.
Robert Kyagulanyi (Bobi Wine) đăng trên mạng xã hội rằng quyết định của chính phủ là dấu hiệu cho thấy chế độ đang “bị nắm chặt bởi nỗi sợ hãi”. Ông đặt câu hỏi vì sao việc nhập Starlink lại cần giấy thông quan từ con trai của tổng thống đương nhiệm.
Trong bài đăng, ông cũng lập luận rằng nếu chính quyền “không có ý đồ” trong tiến trình bầu cử, thì không có lý do để lo sợ việc người dân tiếp cận internet trong thời gian bỏ phiếu. Chi tiết bài đăng được dẫn tại: bài viết của Bobi Wine trên X.
Chính phủ bảo vệ quy định bằng lập luận an ninh đối với công nghệ vệ tinh
URA cho rằng kiểm soát nhập công nghệ vệ tinh vì lý do an ninh là thông lệ, nhưng các chỉ trích tập trung vào tính nhạy cảm về thời điểm.
Robert Kalumba, một quan chức URA bảo vệ hạn chế này, cho rằng các phản ứng từ công chúng chỉ là “chuyện bé xé ra to”. Ông lập luận việc yêu cầu thẩm định an ninh đối với công nghệ vệ tinh là thực hành phổ biến.
Tuy vậy, các ý kiến phản biện nhấn mạnh hai điểm: quy định được ban hành sát thời điểm bầu cử và yêu cầu phải có ủy quyền cá nhân từ Tướng Kainerugaba. Bản thân ông Kainerugaba cũng là nhân vật gây tranh cãi và từng được nhắc đến như một ứng viên kế nhiệm tiềm năng.
Hệ quả quốc tế xoay quanh quyền tiếp cận thông tin và xu hướng hạn chế internet
Các tổ chức theo dõi quyền số cảnh báo rằng hạn chế internet thường được dùng để kiểm soát thông tin trong giai đoạn căng thẳng chính trị.
Access Now và các nhóm tương tự bày tỏ lo ngại rằng những hạn chế kiểu này thường được sử dụng để kìm hãm các quan điểm bị coi là “bất lợi” và kiểm soát luồng thông tin khi tình hình chính trị căng thẳng.
Thực tế, nhiều quốc gia đã từng áp dụng các hình thức hạn chế internet trong bầu cử và biểu tình. Trong bối cảnh đó, internet vệ tinh như Starlink trở thành một biến số mới trong cuộc giằng co giữa nhà nước và người dân về khả năng tiếp cận thông tin, đặc biệt khi hạ tầng truyền thống dễ bị can thiệp theo mệnh lệnh hành chính.
Những câu hỏi thường gặp
Người dân Uganda có thể dùng Starlink không?
Có thể, nhưng nếu muốn nhập thiết bị Starlink vào Uganda thì hiện phải có giấy phép/ủy quyền từ Tư lệnh Lực lượng Phòng vệ (UPDF), Tướng Muhoozi Kainerugaba, theo ghi nhớ của URA.
Quy định mới áp dụng cho những gì của Starlink?
Quy định áp dụng cho toàn bộ công nghệ Starlink, gồm thiết bị liên lạc và các linh kiện, bộ phận liên quan. Tờ khai nhập khẩu phải kèm thư thông quan do Chief of Defence Forces cấp.
Vì sao Starlink được chú ý trong mùa bầu cử ở Uganda?
Uganda từng tắt internet trong bầu cử, như kỳ tổng tuyển cử năm 2021 bị gián đoạn nhiều ngày. Starlink có thể giúp duy trì kết nối ngay cả khi các nhà cung cấp internet truyền thống bị yêu cầu ngừng dịch vụ.
Ai phản đối và phản đối điều gì?
Bobi Wine cho rằng quyết định cho thấy chính quyền “sợ hãi” và đặt câu hỏi vì sao phải xin phép con trai của tổng thống để nhập Starlink. Một số nhà quan sát cũng nhấn mạnh thời điểm ban hành sát kỳ bầu cử.
Chính phủ Uganda giải thích thế nào?
Một quan chức URA, Robert Kalumba, nói rằng yêu cầu thẩm định an ninh với công nghệ vệ tinh là thông lệ toàn cầu và coi phản ứng của công chúng là “chuyện bé xé ra to”.